Türk Hukuk mevzuatında düzenlenmiş bir sözleşme türü olmayan tek satıcılık sözleşmesi, doktrinde ve Yargıtay kararlarında tanımlandığı şekilde, yapımcı ile tek satıcı arasındaki hukuki ilişkiyi düzenleyen çerçeve niteliğinde, sürekli öyle bir sözleşmedir ki; bununla yapımcı, mamullerin tamamını veya bir kısmını belirli bir coğrafi bölgede inhisar sahibi olarak satmak üzere sadece tek satıcıya göndermeyi, buna karşılık tek satıcı da, sözleşme konusu malları kendi adına ve kendi hesabına satarak malların sürümünü artırmak için faaliyette bulunmak yükümlülüğünü üstlenir.
Tek satıcı ve sağlayıcı arasında akdedilen tek satıcılık sözleşmesi uyarınca, tek satıcı önceden belirlenmiş veya belirlenebilir malları sağlayıcıdan satın almayı ve satın aldığı bu malların sürümünü artırmak için gereken faaliyetlerde bulunmayı taahhüt ederken, sağlayıcı da tek satıcıya mal teslim etme ve sözleşme bölgesinde tek satıcıya bir tekel hakkı sağlama yükümü altına girmektedir.
Portföy tazminatı kavramında yer alan “portföy” kelimesi ise tek satıcının faaliyetleri neticesinde edinmiş olduğu “müşteri çevresi” anlamında kullanılmaktadır. Bununla birlikte, tek satıcılık sözleşmesinin sona ermesiyle tek satıcının oluşturduğu müşteri çevresi sağlayıcıya devredilecek olup, sağlayıcı herhangi bir emek harcamaksızın sahip olduğu bu müşteri çevresinden kazanç sağlamaya devam edecektir. Portföy tazminatı, tek satıcının sözleşmenin sona ermesi sebebiyle uğrayacağı kayıp ile sağlayıcının müşteri çevresinden sağlayacağı kazancın dengelenmesi amacıyla, tek satıcının sağlayıcıdan talep edebileceği tazminattır. Bu bağlamda TTK md.122/1 uyarınca;
- Sağlayıcı tek satıcının bulduğu yeni müşteriler sayesinde, sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra da önemli menfaatler elde ediyorsa,
- Tek satıcı, sözleşme ilişkisinin sona ermesinin sonucu olarak, onun tarafından işletmeye kazandırılmış müşterilerle yapılmış veya kısa bir süre içinde yapılacak olan işler dolayısıyla sözleşme ilişkisi devam etmiş olsaydı elde edeceği ücret isteme hakkını kaybediyorsa,
- Somut olayın özellik ve şartları değerlendirildiğinde, ödenmesi hakkaniyete uygun düşüyorsa,
tek satıcı, sözleşmenin TTK madde 122/3 uyarınca portföy tazminatı talebine hak kazandıracak şekilde sona ermesi koşuluyla birlikte, sağlayıcıdan uygun bir tazminat isteyebilecektir. Ancak, tek satıcının sağlayıcıdan portföy tazminatı talebinde bulunabilmesi için, yukarıda sayılan tüm koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
TTK md.122/2 uyarınca, tek satıcıya ödenecek portföy tazminatı, sağlayıcının son beş yıllık faaliyeti sonucu aldığı yıllık komisyon veya diğer ödemelerin ortalamasını aşamayacaktır. Ayrıca, eğer sözleşme ilişkisi daha kısa bir süre için devam etmişse, faaliyetin devamı sırasındaki ortalama esas alınacaktır.
TTK madde 122/4, tek satıcılık sözleşmelerinde portföy tazminatının talep edilebileceği süreyi düzenlemiştir. Bu süre, sözleşme ilişkisinin sona ermesinden itibaren bir yıl olarak belirlenmiştir. Portföy tazminatı talebi, sözleşmenin sona ermesinden itibaren bir yıl içerisinde sağlayıcıya karşı ileri sürülmelidir.