6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) “kanuna karşı hile” başlıklı 380. Maddesi, şirketin kendi paylarını iktisap veya rehin olarak kabul etmesine ilişkin olan TTK madde 379 ile bağlantılı olarak düzenlenmiştir. Şirketler tarafından herhangi bir üçüncü kişiye kendi paylarının iktisap edilmesi amacıyla avans, ödünç veya teminat verilmesine ilişkin olan bu yasak “finansal yardım yasağı” olarak tanımlanmaktadır.
Finansal Yardım Yasağının Amacı
TTK madde 380, bir anonim şirketin kendi paylarını esas veya çıkarılmış sermayesinin 1/10’unu aşan veya bir işlem sonucu aşacak miktarda ivazlı olarak iktisap ve rehin olarak kabul edemeyeceği konusundaki yasağın dolanılması sayılabilecek durumları düzenleyerek TTK madde 379/1’de düzenlenen kendi paylarını iktisap yasağının ve sermayenin yüzde onuna kadar pay satın alabilme yetkisinin çeşitli yollarla dolanılmasını engellemeyi amaçlamaktadır. Madde gerekçesinde de maddenin amacı açık bir şekilde belirtilmektedir. Şöyleki; “…bir anonim şirketin kendi paylarını başkasının, yani üçüncü kişinin satın alabilmesi için onu finanse etmesine, onu ödünç veya teminat vererek veya diğer araçlarla desteklemesine, ona yardımcı olmasına yönelik hukuki işlemleri batıl sayarak, 379. maddenin etkisiz kalmasını ve dolanılmasını engellemeyi amaçlamaktadır.” Dolayısıyla işbu maddenin temel amacı şirketin malvarlığının korunmasıdır.
Finansal Yardım Yasağının Kapsamı
TTK madde 380 uyarınca finansal yardım yasağı “şirketin başka bir kişiyle yaptığı, konusu avans ödünç veya teminat verilmesi olan hukuki işlemler”i kapsamaktadır. Dolayısıyla konusu avans, ödünç ve teminat olan her türlü işlem yasak kapsamındadır.
Hükmün gerekçesinde de belirtildiği üzere “…bir anonim şirketin kendi paylarını başkasının, yani üçüncü kişinin satın alabilmesi için onu finanse etmesine, onu ödünç veya teminat vererek veya diğer araçlarla desteklemesine, ona yardımcı olmasına yönelik hukuki işlemleri batıl sayarak, 379. maddenin etkisiz kalmasını ve dolanılmasını engellemeyi amaçla”ması nedeniyle bu işlemler geniş yorumlanmalıdır. Dolayısıyla TTK madde 380/1’de sayılan işlemler tahdidi değildir. Maddede sayılan işlemleri yanı sıra şirketin 3. Kişinin paylarını satın alması halinde, kar dağıtımı garantisi vermesi, işlemin giderlerini üstlenmesi de bu yasak kapsamında sayılabilecektir.
Finansal Yardım Yasağına Aykırılığın Sonuçları
TTK madde 380 uyarınca finansal yardım yasağına aykırı olan işlemler batıldır. Ancak finansal yardım kapsamında iki işlem bulunmaktadır; (i) payın iktisap edilmesi amacıyla finansman sağlanması, (ii) pay devri işlemi. Burada tartışmalı olan husus ise finansal yardım yasağı kapsamında hangi işlemin batıl sayılacağıdır. TTK madde 380’ün yalnızca finansman sağlanmasına yönelik işlemin batıl olacağını düzenlemesi ve pay devrine hiçbir sonuç bağlamaması nedeniyle sadece finansman sağlanmasına yönelik işlem batıl olacaktır.
Finansal Yardım Yasağının İstisnaları
TTK madde 380 uyarınca finansal yardım yasağının iki istisnası bulunmaktadır; (i)kredi ve finans kuruluşlarının işletme konuları gereği devamlı olarak yaptığı işlemler, (ii) şirketin, kendi veya bağlı şirketinin çalışanlarına şirket paylarını iktisap etmesi için avans, ödünç ve teminat verilmesi işlemleri. Finansal yardım yasağının her iki istisnasının uygulanabilmesi için de kanunda belirtilen yedek akçe sınırlamalarının ihlal edilmemesi gerekmektedir. Bu işlemler, şirketin yedek akçelerini azaltmamalı ve TTK madde 519 ve 520’deki yedek akçelerin ayrılması ve harcanmasına ilişkin düzenlemelere uygun olmalıdır.
Sonuç
Finansal yardım yasağı TTK madde 380 uyarınca “Kanuna Karşı Hile” başlığı altında şirketin kendi paylarını iktisap veya rehin olarak kabul etmesi yasağıyla bağlantılı olarak düzenlenmiştir. Finansal yardım yasağı kaldıraçlı devralma işlemlerini önemli bir şekilde etkilemektedir. TTK’de düzenlenen istisnalar haricinde bir şirketin paylarını iktisap etmesi amacıyla başka bir kişiyle yaptığı avans, ödünç ve teminat işlemleri batıl sayılacaktır.